Kilka słów o oponach do naszych samochodów.

Każdy pewnie stanął już przed tym problemem i zastanawiał się jakie opony kupić i założyć do swojego samochodu. Niejednokrotnie zapewne miał też kłopot z rozszyfrowaniem oznaczeń na oponach i wybraniem ewentualnych zamienników do oryginalnych opon, tak aby licznik mu nie kłamał.
Aby przybliżyć trochę ten temat przytoczę teraz kilka podstawowych informacji z tego dosyć obszernego działu.
Życzę miłej lektury.

Budowa opon

Zacznijmy od budowy – każdy powinien wiedzieć jak jest zbudowana opona, a więc do rzeczy.
Opona musi spełniać szereg wymagań takich jak:
 - zdolność przenoszenia statycznych i dynamicznych obciążeń,
 - dobra przyczepność opony do drogi w różnych warunkach eksploatacji,
 - uzyskanie jak najmniejszych strat mocy pojazdu,
 - duża odporność powierzchni bieżnej opony na ścieranie,
zapewnienie maksymalnego komfortu jazdy.
W celu zapewnienia w maksymalnym stopniu realizacji wymienionych wymagań w miarę rozwoju konstrukcji samochodów (zwiększenie prędkości maksymalnych, przyśpieszeń, opóźnień itp.) również opony muszą podlegać ciągłej modernizacji zarówno pod względem konstrukcji, jak i stosowanych materiałów.
Jedną z najważniejszych części opony jest osnowa, której konstrukcja decyduje o wytrzymałości całej opony, a więc i o bezpieczeństwie jazdy, natomiast stan techniczny osnowy określa przydatność opony do eksploatacji.
Osnowa jest wykonana z tkaniny kordowej, w której nitki w zależności od konstrukcji biegną pod różnym kątem.
W osnowie diagonalnej nitki kordu biegną pod określonym kątem i poszczególne warstwy kordu są układane w osnowie tak, że nitki te się krzyżują.
W osnowie o konstrukcji radialnej nitki biegną promieniowo, czyli równolegle do promienia opony.

Rodzaje opon

Jak zapewne wszyscy wiedzą są dwa rodzaje opon: diagonalne i radialne – a mniej znane są pewnie diagonalne z opasaniem. Dzisiaj do samochodów osobowych stosuje się opony radialne bezdętkowe, a w czasach gdy nasze maszynki 114/115 opuszczały fabryki były jeszcze diagonalne i dętki lub radialne i dętki. Oczywiście ze względu na bezpieczeństwo dzisiaj opon diagonalnych dętek nikt już nie używa do codziennej jazdy – co najwyżej do pokazania się na zlocie na takich oponach, gdyż jest to wtedy niewątpliwy atut takiego autka.

Rodzaje rzeźby bieżnika

Istotnym elementem opony jest bieżnik. Jest to szczelna powłoka pokrywająca zewnętrzną powierzchnię opony stykającą się z jezdnią, która dzieli się na czoło i bark. Podstawowym zadaniem bieżnika jest uzyskanie dużej przyczepności opony do nawierzchni drogi lub gruntu, z jednoczesnym zachowaniem znacznej trwałości eksploatacyjnej.
Dużą przyczepność opony uzyskuje się między innymi na skutek usuwania warstwy wody w czasie styku opony z mokrą nawierzchnią. W tym celu w czole i barku bieżnika są wykonane w określonym przez konstruktora układzie rowki tworzące tak zwaną rzeźbę bieżnika. Zadaniem rowków jest maksymalne usuwanie warstwy wody w miejscu zetknięcia się czoła bieżnika z jezdnią, a tym samym umożliwienie właściwej przyczepności opony do jezdni.
Ze względu na konstrukcję i wzór rzeźby bieżniki dzielą się na:
- bieżniki o rzeźbie drogowej
- bieżniki o rzeźbie specjalnej, np. błotno-śniegowej.

Opony dętkowe i bezdętkowe

Opony dętkowe są przystosowane do pracy z dętką i czasem oznakowane napisem TUBE TYPE, a opony bezdętkowe zawsze są oznaczone napisem TUBELESS i od wewnątrz są wyłożone specjalną warstwą nieprzepuszczającą powietrza.
Najważniejszą zaletą opony bezdętkowej jest powolne uchodzenie powietrza po przebiciu. Do dalszych zalet należy zaliczyć mniejszą masę ogumienia (brak dętki), a więc i mniejszą masę koła (mniejsza masa do wyrównoważenia), mniejszy przyrost temperatury w czasie ruchu opony (w wyniku braku tarcia między oponą a dętką) oraz większą elastyczność opony. Zaleca się jednak, aby opona bezdętkowa była eksploatowana na obręczy (feldze) skonstruowanej specjalnie do opon bezdętkowych – jednak z powodzeniem oponę bezdętkową daje się założyć na zwykłe felgi do opon dętkowych.
Zawór powietrza (wentyl) dla opon bezdętkowych ma specjalną konstrukcję i jest zamocowany bezpośrednio w obręczy.

Typy opon

Typy opon określa stosunek podstawowych wymiarów geometrycznych przekroju opony, to jest wysokość profilu (H) i szerokość opony (B). Stosunek tych wielkości H/B jest nazywany wskaźnikiem profilu opony i jest podawany w procentach np. /70, /65 itp.
Dotychczas najczęściej w samochodach osobowych były stosowane opony o wskaźniku profilu wynoszącym 80 i więcej. Obecnie coraz częściej stosuje się opony niskoprofilowe o wskaźniku profilu wynoszącym 65, 60, 50.
Podstawową zaletą opon o małym współczynniku (70 i mniejszych) jest usztywnienie konstrukcji opony, co powoduje:
- zmniejszenie oporów toczenia, a więc i zmniejszenie zużycia paliwa przez pojazd,
- większą trwałość opony (większy przebieg),
- lepszą przyczepność opony do nawierzchni drogi.
Należy też zwrócić uwagę, że opony serii 70, 65, 60, 50 mają różne średnice zewnętrzne opony czyli opona 175 R14 jest większa od 175/70 R14, a ta z kolei jest większa od 175/60 R14. Drugą istotną rzeczą jest to, że zastosowanie opon o niskim profilu, a więc sztywniejszych może być nie tylko zaletą, ale i wadą, gdyż może to w pewnym stopniu obniżyć komfort jazdy.

Oznakowanie opon

Oznakowanie wymiarów opony diagonalnej
Podaje się szerokość opony oraz średnicę osadzenia (obie wielkości w calach).
Przykład: 5,60 – 13
gdzie:
5,60 – szerokość opony – B (5,6 cala)
13 – średnica osadzenia – d (13 cali)

Oznakowanie wymiarów opony radialnej
Pierwsza liczba oznacza szerokość opony (w mm), litera „R” oznacza oponę radialną, ostatnia liczba zaś to średnica osadzenia (w calach).
Przykład: 175 R14
gdzie:
175 – szerokość opony (175 mm),
R – opona radialna,
14 – średnica osadzenia (14 cali)
Jest to opona konwencjonalna, a wskaźnik profilu opony wynosi dla niej H/B = 82%.

Obecnie są stosowane opony radialne o różnych profilach, a oznaczane są następująco:
Przykład: 195/65 R15 87H
gdzie:
195 – szerokość opony (195 mm),
/65 – wskaźnik profilu opony (65% = H/B gdzie H to wysokość profilu, a B szerokość opony czyli w tym przypadku 195 mm),
R – opona radialna
15 – średnica osadzenia (15 cali),
87 – indeks nośności (indeksowi 85 odpowiada obciążenie 545kg)
H – symbol prędkości opony (indeksowi H przypisana jest prędkość 210 km/h).

Oznaczenie rodzaju rzeźby bieżnika
Oznacza się tak opony o przeznaczeniu specjalnym, czyli np. błotno-śniegowe lub zimowe.
Przykład:
M + S – co oznacza „Matsch + Schnee” czyli opona błotno-śniegowa,
RALLY – opona do samochodów sportowych,
SLICK – opona z gładkim czołem bieżnika,
Reinforced – opona wzmocniona (literka C po symbolu średnicy osadzenia też oznacza oponę wzmocnioną czyli np. do busa)

Oznaczenie daty produkcji
Oznaczenie stosowane obecnie:
Przykład: 049
gdzie:
04 – kolejny tydzień roku produkcji (4 tydzień)
9 – ostatnia cyfra roku produkcji (1989r.).

Oznaczenie najlżejszego miejsca opony
W przypadku statycznego wyrównoważenia opony miejsce najmniejszej masy na jej obwodzie jest oznaczone czerwonym punktem w części przystopkowej (w przypadku opony nowej). Podczas montażu opony na obręcz w tym miejscu należy usytuować zawór powietrza koła.

Oznaczenie wskaźnika dopuszczalnego zużycia
Każda opona posiada wskaźnik dopuszczalnego zużycia bieżnika oznaczony na oponie jako TWI. Oznaczenie jest rozmieszczone w kilku miejscach na barku opony w miejscu gdzie występuje wskaźnik dopuszczalnego zużycia, czyli po prostu nadlew gumy w rowku bieżnika opony.

Oznakowanie obręczy

Obręcze czyli popularnie zwane felgi także mają swoje oznaczenia. Producent pojazdu podaje typy obręczy na których powinny być eksploatowane zalecane opony.
Przykład: 5,5J x 14 H2
5,5 – szerokość wnęki obręczy (5,5 cala),
J – oznaczenie wysokości obrzeża obręczy ( symbolowi J odpowiada 17,3 mm),
x – oznaczenie profilu obręczy (obręcz o wgłębionym profilu),
14 – średnica osadzenia opony (14 cali),
H2 – obręcz do opon bezdętkowych.
Oznaczając wymiar obręczy dla opon bezdętkowych dodaje się na końcu symbol H (Hump) lub F H (Flat Hump).
Dodatkowym oznaczeniem jest jeszcze parametr ET, czyli odległość mierzona pomiędzy osią symetrii obręczy, a płaszczyzną przylgni felgi do piasty, tzw. odsadzenie tarczy felgi. Należy zwrócić na ten parametr szczególną uwagę, gdyż w przypadku złego dobrania felgi pod względem ET obręcz lub opona może ocierać o końcówkę drążka, amortyzator, wahacz lub inne części pojazdu, które będą wówczas blisko koła.

Szeroko rozumiana eksploatacja

Oczywiście nie będę tutaj pisał, jak jeździć aby opony nie piszczały czy wolniej się zużywały, a podam kilka uwag które uważam za ważne.
Dzisiaj każdy korzysta z usług wulkanizatorów, a więc opisywanie jak rozebrać koło czy zakleić dziurę mija się z celem, warto jednak zwrócić uwagę na kilka podstawowych spraw, które wyszczególnię w punktach. A więc do dzieła:

1. Koła muszą być wyważone. W przypadku złego wyważenia lub jego braku mogą wystąpić drgania podczas jazdy przenoszące się na całą karoserię pojazdu, powodujące również niekorzystny wpływ na zawieszenie samochodu (bicie wpływa na jego zużycie się) oraz na same opony (mogą się nierówno zużywać).
2. Opona musi mieć właściwe ciśnienie i jednakowe na obu kołach danej osi. Niewłaściwe ciśnienie to dodatkowy opór toczenia w przypadku za niskiego ciśnienia, nierówne zużywanie się opony w przypadku za niskiego i za wysokiego (zużywają się boki bieżnika lub jego środek) oraz możliwość ściągania auta podczas hamowania w przypadku nierównego ciśnienia na obu kołach danej osi – z reguły przedniej.
2.1. Ciśnienie należy sprawdzać na kołach w temperaturze otoczenia.
2.2. Dobrze jest mieć kapturki na wylotach zaworków.
2.3. W przypadku dłuższego postoju pojazdu należy go podnieść i ustawić na podstawkach, następnie zmniejszyć ciśnienie w oponach do 0,02 MPa aby uniknąć zdeformowania profilu opon pod stałym obciążeniem i stałym ugięciem się opon w jednym miejscu.
3. Należy zwrócić uwagę na symbol prędkości opony oraz indeks nośności i nie przeciążać opon. Jazda z prędkością większą od tej którą może przenieść opona jest niebezpieczna i może prowadzić w ekstremalnym przypadku do rozerwania opony.
4. Na jednej osi muszą być takie same opony zarówno pod względem wymiaru jak i rodzaju rzeźby bieżnika.
5. Na drogach o złej nawierzchni należy zmniejszyć prędkość, gdyż najazd na przeszkodę lub występ z dużą prędkością może uszkodzić oponę. To samo dotyczy wjazdu na ostre krawężniki – należy to robić powoli i ostrożnie.
6. W przypadku zmiany kompletu kół z letniego na zimowy należy dobrać odpowiedni rozmiar opon zimowych – najlepiej taki sam jak letnich lub trochę węższy. Nie zalecam stosowania szerszych opon na zimę ze względu na mniejszą przyczepność takich opon do śliskiej, zaśnieżonej jezdni.
7. Zmianę kół przednich na tylne dokonywać po tej samej stronie pojazdu ponieważ opona dociera się do jezdni zależnie od kierunku jej obrotu. Przełożenie jej na drugą stronę spowoduje odwrócenie kierunku obrotu i ponowne jej dotarcie a co za tym idzie niepotrzebne dodatkowe i szybsze zużycie.
8. Okresowo należy przeprowadzić kontrolę wzrokową stanu opon, szczególnie przednich, w celu sprawdzenia czy zużywają się równomiernie. W przypadku nierównomiernego zużycia należy sprawdzić ciśnienie w oponach a jeśli jest prawidłowe to stan techniczny pojazdu: ustawienie kół, luzy układu kierowniczego, geometrię zawieszenia, stan amortyzatorów i ewentualne usterki szybko usunąć.
9. Po założeniu nowych opon trzeba pamiętać, że są bardzo gładkie i w czasie pierwszych 300 km zanim opona się dotrze należy zachować szczególną ostrożność.
10. Opony należy wymienić jeżeli głębokość rzeźby bieżnika w najbardziej wytartym miejscu wynosi 1,6 mm w okresie lata i 4 mm w okresie zimy oraz gdy głębokość rzeźby bieżnika zrównała się z wysokością wskaźników dopuszczalnego zużycia bieżnika, znajdujących się w rowkach rzeźby, a wskazanych umieszczonymi na boku opony znakami TWI.
11. W przypadku stosowania opon różnej szerokości na obu osiach pojazdu opony szersze zakładamy na oś tylną – odwrotne założenie może powodować złe prowadzenie samochodu, szczególnie na śliskiej nawierzchni.
12. Zbyt szerokie opony to zły pomysł – najlepiej stosować takie jak zaleca producent ewentualnie lekko szersze o 10 mm. Zakładanie np. 205 czy 215 do 200D, podczas gdy producent zaleca 175 mija się z celem – 60 KM które mamy pod maską najlepiej biega na oponkach wąskich – szerokie „kapcie” to niepotrzebne opory toczenia a co za tym idzie wzrost zużycia paliwa i spadek i tak marnych już osiągów.
13. Gdy chcemy już koniecznie zastosować inne opony niż zaleca producent, pamiętajmy o średnicy zewnętrznej całego koła, aby licznik kilometrów i prędkościomierz nie kłamał w przypadku zmiany kół na mniejsze lub większe. I tak np. gdy producent zaleca 175 R14 a my chcemy założyć szersze opony, to aby zachować w bardzo dokładnym przybliżeniu identyczną średnicę zewnętrzną koła powinny to być 185/75 R14 (chyba takie nie istnieją) lub 195/70 R14 lub 205/65 R14 lub gdy chcemy mieć też większe felgi to np. 195/65 R15. Znając dokładnie oznaczenia opon podane powyżej można sobie to łatwo wyliczyć szukany profil opony ze stosunku H/B.
14. Opon bieżnikowanych nie trzeba się bać – obecnie są one dobrze wykonane i tak samo bezpiecznie jak opony nowe w zasadzie w niczym im nie ustępują, a cenowo są dosyć atrakcyjne. Dzisiaj bieżnikuje się opony o symbolu prędkości V czyli powyżej 210 km/h. Kryteria doboru zużytej opony do bieżnikowania są bardzo restrykcyjne i o zatwierdzeniu do dalszej eksploatacji złego półproduktu nie może być mowy. Prawidłowo wykonane bieżnikowanie czyni taką oponę w pełni sprawną i zregenerowaną. Oczywiście opona bieżnikowana musi być oznaczona, że jest bieżnikowana, a pozostałe oznaczenia powinna mieć takie sam jak opona nowa.